ز آنچه در کتب تاریخی بازگو شده‌است برمی‌آید که از زمان هخامنشیان و سپس اشکانیان و ساسانیان، جزیرهٔ کیش تحت تسلط ایرانبوده و با گسترش اسلام، این جزیره به‌دست خلفای اموی افتاده‌است. این وضع تا سال ۲۴۹ ه. ق ادامه یافت. در این سال، یکی از ایرانیان اهل ری بر خلیفه خروج نمود و تمامی جزایر خلیج فارس و بحرین، ازجمله کیش را مسخر خود ساخت.[۲]
حاکمیت معنوی ایرانیان بر کیش از نامه‌های نگاشته توسط ایشان به زبان پهلوی کاملاً مشهود است. از دوران حکومت آل‌بویه کیش مجدداً به حکومت ایرانی بازگشت و بعدها در زمان سلجوقیان و اتابکان فارس و سپس ملوک هرمز و آل‌مظفر و تیموریان، این وضع ادامه یافت.[۲]
در دورهٔ سلجوقیان، کیش به بزرگترین مرکز تجاری خلیج فارس تبدیل شد. در همین دوران، قیاصره در کیش به قدرت رسیدند. ایشان که در ابتدا بسیار فقیر بودند، با دزدی دریایی پایه‌های اقتصادی حکومت خود را مستحکم نمودند.[۳]حاکمان قیاصره که بر این جزیره حکمران بودند از نسل شخصی هستند به نام «قیس» این شخص از شهر سیراف که در منطقهٔ «بنی‌خالد النّصوری» قرار دارد آمده بودند. آخرین حاکم جزیرهٔ کیش یا «قیس»، که از نژاد قیاصره بوده‌اند: مَلِک سلطان‌بن مَلِک قوام‌الدین‌بن مَلِک تاج‌الدین‌بن مَلِک‌شاه‌بن قیس‌بن مَلِک جمشید. او به‌دست سیف‌الدین ابونصر علی‌بن کیقباد، حاکم جزیرهٔ «هرمود»، به امر اتابک ابوبکر در تاریخ ۱۲ جمادی‌الثانی سال ۶۲۶ ه. ق (سه‌شنبه ۲۵ اردیبهشت ۶۰۸ خورشیدی) به قتل رسید، و با کشته شدن مَلِک‌سلطان، آخرین حاکم کیش، حکم سُلالهٔ قیاصره بر کیش برای همیشه پایان یافت.[۴][۵][۶]
در دوران طلایی کیش، مورخان زیادی راجع به آن اظهارنظر کرده‌اند. ابن خرداد، ابن بطوطه و یاقوت حموی یا به کیش سفر کرده و یا در باب بزرگی آن سخنوری کرده‌اند. سعدی در آثار خود دو جا از جزیرهٔ کیش و سفر به آن در این دوران یاد می‌کند.[۷][۸]
زکریا بن محمد بن محمود قزوینی در آثار البلاد و اخبار العباد می‌نویسد: «قیس جزیره‌ای‌ست در دریای فارس و دورش چهار فرسخ است و آبادانی دارد. شهری در کمال حسن و لطافت در آنجا بنا شده‌است و کشتی‌های هندیان به آن جزیره درآیند و تجارتگاه اهل هند و عجم و عرباست. آب چاه آشامند و حوض‌ها و آب‌انبارها ساخته‌اند.»[۹]
از سال ۹۱۲ تا ۱۰۳۱ این جزیره نیز هم چون جزیره هرمز به دست پرتغالیها افتاد و سرانجام در این سال، امام قلی خان، سپهسالار شاه عباس موفق به فتح خلیج فارس و بحرین و همه جزایر آن شد؛ و از آن پس کیش یکی از جزایر ایرانی خلیج فارس شناخته می‌شود.[۲]
تا سالهای آغازین حکومت محمدرضا پهلوی، کیش مرکز صید ماهی و مرکز تجارت مروارید خلیج فارس بوده است. با ورود مروارید ژاپن به بازار ایران، به تدریج از اهمیت مروارید کیش کاسته شده و کیش نیز اهمیت خود را از دست داد.[۲]
در سال ۱۳۴۹ هیئتی از مشاوران ایرانی و آمریکایی، جزیره کیش را مورد بازدید قرارداد و با توجه به ویژگی‌های طبیعی، سواحل زیبایمرجانی و آب‌های زلال اطراف آن، به عنوان مرکز توریستی بین‌المللی انتخاب شد.[۳] محمدرضا شاه با استفاده از بودجه دولت اقدام به توسعه جزیره کیش کرد. به دستور شاه، تمام زیرساخت‌های مدرن از جمله هتل، نمایشگاه بین‌المللی، فرودگاه، کازینو و اقامت‌گاهی برای استفاده شاه و خانواده‌اش ساخته شد.[۱۰]
به گفته اسدالله علم، تا پیش از انقلاب ایران، جزیره کیش با هوای مطبوعش در زمستان‌ها، به عنوان محل اقامت و تفریح خانواده سلطنتی مورد استفاده قرار می‌گرفت.[۱۱]
جزیره کیش در سال ۱۳۶۱ به عنوان نخستین منطقه آزاد اقتصادی کشور برگزیده شد. امروزه اقتصاد کیش برپایه گردشگری و تجارت استوار است.[۳]
وجه تسمیه[ویرایش]
وجه این آن است که چون بر بلندیهای اطراف هرموز برمی آیند مانند کیش که ترکش باشد به نظر درمی آید. در لهجه مردم بومی به کانال عمیقی که محل خروج آب از قنات می‌باشد نیز می‌گویند زیرا تنها جزیره در خلیج فارس که دارای قنات آب شیرین بوده است می‌باشد. مانند کیش یا دم کیش بسته که نام قنات آبی است در بخش فارغان استان هرمزگان[۱۲]
اقتصاد[ویرایش]
منابع تأمین انرژی[ویرایش]
جزیره کیش به شبکه سراسری برق متصل نیست و تنها نیروگاه موجود در جزیره کیش، نیروگاه گازی کیش است. هنگام بروز مشکلات فنی در این نیروگاه و مصرف برق در تابستان‌ها، کیش دچار خاموشی‌هایی می‌شود لذا قرار است نیروگاه دومی در جنوب غرب جزیره کیش ساخته شود.
علاوه بر نیروگاه گازی کیش، در حال حاضر نیروگاه دیزل نیز با ظرفیت ۱۰ مگاوات وجود دارد که در موارد اضطراری از آن استفاده می‌شود.
در هنگام تحریم‌ها[ویرایش]
در طول زمان تحریم‌های علیه ایران توسط کشورهای غربی، بخش عظیمی از کالای مشمول تحریم به این جزیره صادر و از طریق این جزیره در ایران توزیع می‌شد. برخی از اقلام کالاهای آمریکایی از این مسیر غیر مستقیم وارد ایران می‌شدند.[۱۳]
وضعیت طبیعی[ویرایش]
جغرافیا[ویرایش]
جزیرهٔ کیش جزیره‌ای بیضی شکل با محیط ۴۴ کیلومتر می‌باشد و با طولی در حدود ۱۵٫۴۵ کیلومتر و عرضی حدود ۷٫۵ کیلومتر، مساحتی معادل ۹۰ کیلومتر مربع دارد.[۱۴]
ارتفاع بلندترین منقطه این جزیره حدود ۳۵ متر از سطح دریا می‌باشد. همچنین جزیرهٔ کیش فاقد رودخانه دائمی بوده و تعداد زیادی منابع آب شیرین زیرزمینی دارد.[۳]
مسافت بین کیش تا تهران از راه هوایی ۱۰۵۲ کیلومتر، تا بوشهر از راه دریایی ۶۷۵ کیلومتر، تا بندرعباس ۲۵۰ کیلومتر، تا بندر لنگه۹۰ کیلومتر و تا جزیره هندرابی ۲۸ کیلومتر است. همچنین نزدیکترین بندر ایران به جزیرهٔ کیش، بندر چارک می‌باشد که با این جزیره ۱۸ کیلومتر فاصله دارد.[۳]
آب و هوا[ویرایش]
آب و هوای کیش گرم و مرطوب بوده و میانگین دمای سالانه جزیره ۲۶/۶ درجه سانتیگراد می‌باشد. آب و هوای جزیره تحت تأثیر توده‌های مختلف هوای شمال غربی و جنوبی قرار داشته و به شکل کلی خشک و کم باران است. بارندگی بیشتر به صورت رگبار و درماه‌های زمستان اتفاق میفتد.[۳]
پوشش گیاهی[ویرایش]
از پوشش‌های گیاهی جزیرهٔ کیش می‌توان به باغ‌های نخل خرما، درختان بومی کهور ایرانی و کنار و درختان غیر بومی مانند کهور پاکستانی (سمر)، اکالیپتوس، آکاسیا، کنوکارپوس و ابریشم اشاره کرد. در سالهای گذشته این جزیره، مرکز تاکستان‌های معروفی بوده است[۲] و همچنین از زمان حضور پرتغالیها در کیش، این جزیره یکی از مراکز رشد درخت کمیاب لور می‌باشد.[۳]
فرهنگ[ویرایش]
لباس محلی مردان دشداشه همراه با عرقچین است و مهمترین اعیاد مردم کیش، عید قربان و عید غدیر می‌باشند. ساز اصلی محلی نوعی طبل است. شغل سنتی بومیان، ماهی گیری، دام داری، دریانوردی و بازرگانی است. مردم کیش در گذشته به صید مروارید نیز می‌پرداخته‌اند. غذاهای محلی کیش شامل انواع «قلیه»، «مضروبه»، «هریسه» و «مچبوس» است که اغلب با ماهی تهیه می‌شوند.[۳] بومیان جزیره از نژادهای دراویدی، نوردیک، سامی و سیاهپوست بوده و به زبانهای فارسی و عربی تکلم می‌کنند.[۳]
ضرب‌المثل‌های مردم کیش با جزایر اطراف متفاوت است. «پخت نانت را به نانوا واگذارکن، حتی اگر نیمی از آن را به عنوان مزدش بردارد» و «اسراف نکن! حتی اگر آب دریا بر می‌داری».[۳]
جمعیت[ویرایش]
جمعیت جزیره کیش، بر پایهٔ سرشماری همگانی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۰، برابر با ۲۴۸۱۹ نفر بوده‌است[۱] که عمدتاً در شهر کیش ساکن هستند.
به شهروندان جزیره کیش، کیشوند گویند.
اماکن دیدنی[ویرایش]
جاذبه‌های تاریخی[ویرایش]
از جاذبه‌های تاریخی کیش می‌توان به حریره، پایاب و کاریز اشاره کرد.[۳]
حریره، نام شهر ویرانه‌ای است خالی از سکنه و مربوط به دوران قیاصره که نام آن از نام بانویی که ملکه شهر بوده برگرفته شده است. هم‌اکنون بخشی از شهر که عمارت کاخ بانوی حریره بوده مرمت شده است.[۴][۵][۱۵]مهمترین ابنیه کشف شده در این مجموعه عمارت اعیانی، حمام، آب‌انبار، قنات و بقایایمسجد جامع حریره می‌باشند.[۳]
جاذبه‌های گردشگری[ویرایش]
جزیره کیش به دلیل ماهیت گردشگری خود، طی سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر آثار تاریخی که مورد توجه گردشگران است، پارک‌های ساحلی و تفریحی مانند پارک هنر، ساحل مرجانی، سواحل ماسه‌ای-مرجانی، باغ وحش، آکواریوم، باغ پرندگان کیش، دلفیناریوم شهر زیر زمینی کاریز، کشتی‌های تفریحی و همچنین کشتی به گل نشسته یونانی از دیگر دیدنی‌های کیش می‌باشند.[۳] پلاژهای بانوان و آقایان، امکانات سوارکاری، پیست ۷۰ کیلومتری دوچرخه‌سواری، کارتینگ، باگی، غواصی،جت‌اسکی و اسکی روی آب نیز از دیگر امکانات گردشگری جزیره کیش است.[۱۶] از دیگر جاذبه‌های گردشگری منطقه می‌توان به نبود هرگونه چراغ قرمز راهنمایی و رانندگی در خیابانها و جاده‌های کیش[۱۶] و همچنین وجود بزرگترین پرچم ایران در این جزیره اشاره کرد.[۱۷]
جزیرهٔ کیش دارای بیش از ۸۲۰۰ تخت اقامتی است که بیشترین تراکم امکانات اقامتی در ایران را داراست. جزیرهٔ کیش سالانه پذیرای بیش از یک‌میلیون نفر گردشگر داخلی و خارجی است. عدم نیاز به دریافت ویزای ورود برای کلیهٔ اتباع خارجی، یکی از زمینه‌های ورود گردشگران خارجی است؛ گرچه به‌دلیل وجود محدودیت‌های اجتماعی، به‌ویژه گردشگرانِ زنِ خارجی کشش کمتری به این جزیره دارند.[۸] همچنین موقعیت منطقهٔ آزاد اقتصادی این جزیره باعث شده تا مراکز خرید کیش به یکی از جاذبه‌های گردشگری جزیره تبدیل شود.[۸]
مراکز آموزشی کیش[ویرایش]
دانشگاه‌ها[ویرایش]
جزیره کیش دارای دانشگاه‌هایی است که اکثراً به دانشگاه صنعتی شریف[۱۸] و دانشگاه تهران وابسته‌اند.[۱۹] این دانشگاه‌ها اکنون دوره‌های بین الملیکارشناسی و کارشناسی ارشد و دکترا را در رشته‌هایی مانند IT، MBA و مهندسی برق والکترونیک و حقوق را با همکاری دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه چند رسانه‌ای مالزی[۲۰] و دانشگاه موناش (Monash) استرالیا برگزار می‌کند.[۲۱]
شهرهای خواهرخوانده[ویرایش]
نگارخانه[ویرایش]
- ۹۴/۱۱/۰۷
